Soluduğumuz hava, virüsler, bakteriler, mantar sporları ve hatta böcek parçaları gibi çok sayıda biyolojik varlık içerir. Havadaki mantar sporlarının çoğu çiftliklerden, ormanlardan, yeşil alanlardan ve ayrışan bitki materyallerinden kaynaklanır. Mantarlar ve mantar benzeri gruplar ökaryotik, klorofilsiz ve heterotrofik organizmalardır ve hayatta kalmak için dış besinlere bağımlıdırlar. Tahmini 1,5-5 milyon mantar türü vardır. Mantar sporları hem insan hem de hayvan popülasyonlarının sağlığını doğrudan etkileyebilir. Mantar sporlarının çoğu havaya salınır ve burada farklı mesafelere taşınmadan önce bir süre kalır ve solunabilirler. Candida auris ve Aspergilloz gibi mantar enfeksiyonlarının her yıl 1,5 milyondan fazla insanı öldürdüğünü ve bir milyardan fazla insanı etkilediğini biliyor muydunuz? Havadaki mantar sporları solunduğunda, mantar insan vücudunun içindeki ideal sıcaklık nedeniyle hızla büyüyebilir. Büyüyen küf özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişileri etkiler; Alerjik Bronkopulmoner Aspergilloz, İnvaziv Aspergilloz, Kronik Pulmoner Aspergilloz, Alerjik Fungal Sinüzit, vb. hastalıklara neden olurlar. Sıklıkla solunum alerjisi semptomlarıyla bağlantılıdırlar veya astım atakları ve hatta akut solunum yetmezliğiyle ilişkilidirler. Son birkaç yıldır spor konsantrasyonunun gerçek zamanlı olarak belirlenmesi giderek daha da önemli hale gelmiştir.
Amerikan Mikrobiyoloji Derneği'nin yıllık toplantısında sunulan yeni bir araştırmaya göre ise "Soluduğumuz havayı izleyerek, solunum yolu viral enfeksiyonlarının mevsimsel salgınlarını daha iyi tahmin edebilir ve bunlara karşı daha iyi hazırlanabiliriz". Açık havadaki mantar sporlarını izlemek, özellikle sonbaharda grip ve COVID-19 enfeksiyonlarındaki artışları tahmin edebilir.
Araştırmacılar, çevresel maruziyetlerin -özellikle mantar sporları ve polen- COVID-19 ve grip gibi solunum yolu viral enfeksiyonlarının sıklığını kısa vadeli de olsa etkilediğini düşünerek araştırmalarını yaptılar. Çalışma için Porto Riko'yu seçtiler çünkü bu bölge ekolojisi, havadaki mantar ve polenlerin yıl boyunca tutarlı ve endemik varlığı nedeniyle benzersiz bir doğal laboratuvar gibidir.
Havadaki mantar sporları ve polenlere maruziyet ile astım veya alerjiler arasındaki bağlantıları çok iyi biliyoruz ama viral enfeksiyon eğilimlerindeki rolleri şimdiye kadar kapsamlı bir şekilde incelenmemişti. Bu çalışmada araştırmacılar, Porto Riko'daki 2 bölgede (San Juan ve Caguas) 2022'den 2024'e kadar günlük verileri incelediler. Veriler, COVID-19 ve grip teşhisi konulan kişilerin günlük insidansını ve aynı günlerde kaydedilen havadaki mantar sporları ve polen konsantrasyonlarını içeriyordu. Bilim insanları daha sonra, bu çevresel maruziyetlerin yüksek seviyelerinin aynı hafta veya sonraki hafta içinde grip ve COVID-19 vakalarındaki artışları tahmin edip edemeyeceğini görmek için istatistiksel ve makine öğrenimi modelleri kullandılar. Polenlerin değil mantar sporlarının havadaki konsantrasyonlarının grip ve COVID-19 vakalarındaki artışlarla güçlü bir şekilde bağlantılı olduğunu keşfettiler. Mantar sporlarının havadaki konsantrasyonları arttığında, birkaç gün içinde enfeksiyonlarda bir sıçrama gördüler. Kullandıkları istatistik modelleri ile özellikle sonbahar mevsiminde hem San Juan hem de Caguas'ta grip ve COVID-19 artışlarını yüksek doğrulukla tahmin edebildiler. Diğer taraftan polen miktarı ile aynı bağlantı ve öngörü sağlanamadı.
Çalışmanın bulguları, havadaki mantar sporu seviyelerinin izlenmesinin, grip ve COVID-19'un kısa vadeli salgınlarını (ani artışlarını) tahmin etmemize yardımcı olabileceğini ve erken uyarı sinyali verebileceğini göstermektedir. Bulgular, özellikle yaşlı veya astım ve alerjik rinit hastaları gibi savunmasız popülasyonlar için çevresel risk uyarılarını yapmamıza yardımcı olabilir.
Mantar sporları sadece dışarda soluduğumuz havada yoktur. İçerde yaşadığımız alanlarda da olabilir. Havadaki mantar sporu konsantrasyonları, küf, yüksek iç mekan nemi ve havalandırma yetersizliğine bağlıdır. Kışın belirli mantar türlerine kapalı alanda maruz kalmak çocuklarda astım, atopi ve solunum semptomları için önemli bir risk faktörüdür.
Peki, korumalı alanlar yaratmak için iç mekanlarda küf sporları nasıl ortadan kaldırılabilir? Mantar sporları çevremizin sürekli bir parçasıdır ve tamamen önlenemez:
- Kompost yığınları
- Depolanmış tahıl
- Ölü yapraklar
- Bakımı yapılmamış klimalar
- Çürüyen bitki örtüsü
- Bazı yiyecekler ve baharatlar
- İnşaat alanları veya bina yenileme alanları
- Yalıtım malzemeleri (duvarlar, tavanlar ve su silindirleri)
Tamamen kaçınma mümkün olmasa da maruz kalmayı azaltmaya yardımcı olabilecek birkaç taktik vardır.
- Mantar sporlarının bol olduğu yerlerden kaçının
- Ev mobilya yüzeylerini temiz, tozsuz ve kuru tutun
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu
https://asm.org/press-releases/2025/june/airborne-fungal-spores-may-help-predict-covid-19-f