Amerika'da her türden kelebek bilim insanlarını endişelendirecek kadar hızlı kayboluyor. Kelebek bolluğuna dair ilk sistematik analiz, 48 eyaletteki (Alaska ve Hawaii hariç) kelebek sayısının yüzyılın başından bu yana yılda ortalama %1,3 düştüğünü buldu. Science dergisinde yayınlanan kapsamlı bir yeni çalışmaya göre Amerika'daki kelebeklerin böcek ilaçları, iklim değişikliği ve yaşam alanlarının kaybı nedeniyle yok oluyor, kanatlı güzel kelebeklerin sayısı 2000 yılından bu yana %22 azalıyor ve bunun sona ereceğine dair hiçbir işaret yok.
Kelebekler, kapsamlı gönüllü tabanlı ve uzman bilim izleme programları sayesinde en çok araştırılan böcek gruplarıdır. Şimdiye kadar, çalışmalar bireysel türlere (Örneğin hükümdar kelebeklerine) odaklanıyordu veya belirli yerlerle sınırlıydı. Bilim insanları 35 izleme programından 76.957 anketi birleştirdi ve on yıllar boyunca 12,6 milyon kelebek saydı. Çalışmada Amerika'daki tüm bölgesel kelebek izleme verileri kullanıldı ve daha sonra programlar ve bölgeler arasında toplama protokollerindeki farklılıkları uygun şekilde hesaba katılarak bir analiz yapıldı. Böylece yüzlerce tür için karşılaştırılabilir bir analiz sağlandı. Sonuçlar, türlerin sayısının artıştan 13 kat daha fazla azaldığını, 107 türün popülasyonlarının yarısından fazlasını kaybettiğini ortaya koyuyor. Böceklerin azalmasının henüz farkında olmayanlar için bu bir uyarı.
İnsanlar soludukları hava, içtikleri su ve yedikleri yiyecek için bitkilere, mikroplara ve hayvanlara bağımlıdır. Kelebekler sadece doğanın güzellik, kırılganlık ve özgürlük sembollerinden daha fazlasıdır. Türlerin birbirine bağımlılığının elçileridir. Kelebekler Besin döngüsünde önemli rolleri vardır ve kuşlar gibi diğer organizmalar için önemli bir besin kaynağıdırlar. Son 50 yılda Kuzey Amerika, kelebeklerle neredeyse aynı oranda bir düşüşle yaklaşık 3 milyar kuş kaybetmiştir. Kelebekler ayrıca pamuk gibi mahsuller için polinatörlerdir. İnsanlar genellikle ilk önce arıları düşünürler, ancak kelebekler (ve sinekler) örneğin Teksas'ta 120 milyon dolarlık pamuk üretiminden sorumludur.
Kelebek verilerinin bize öğretecekleri bir şeyler vardır. Amerika'daki kelebeklerin başına gelenler, muhtemelen kıta ve dünya genelindeki diğer, daha az çalışılmış böceklerin başına da gelmiştir.
Çalışma ayrıca en kurak ve en sıcak bölgelerin kelebekler için en kötü yerler olduğunu göstermiştir. Kelebeklerdeki azalış, kelebek sayısının 20 yılda yarıdan fazla azaldığı Güneybatı Amerika'da en fazladır. 2024'te PLOS ONE dergisi tarafından yayınlanan bir başka çalışma kelebek bolluğunu ve çeşitliliğini azaltanın İklim değişikliği, habitat kaybı ve böcek ilaçları olduğunu söyler. Kelebeklerin kaybolmasında en büyük etken böcek ilaçlarıdır. Böcek ilaçlarının profilaktik ve gereksiz uygulanması, ürün verimine kanıtlanmış bir faydası olmaksızın kelebeklere ve diğer faydalı böceklere zarar verir. Sigorta olarak uygulanan şey, tarımsal ekosisteme büyük zarar vermektedir.
İyi haber şu ki, böcek ilaçlarının yaygın uygulanması tersine çevrilebilir ve kelebekler ve diğer polinatörler iyileşebilir. Az verimli arazileri doğaya geri döndüren politikalar oluşturmak kelebeklerin toparlanmasına yardımcı olabilir. Yaşam alanlarının restore edilebilmesi kelebekleri kurtarabilir.
https://www.science.org/doi/10.1126/science.adp4671
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu