Bu hafta rhinovirüs ve RSV de onlara eşlik etse de grip ve domuz gribi üst solunum yolu enfeksiyonlarının büyük çoğunluğunu oluşturuyorlar. 2009'da yaşanan domuz gribi salgınını hatırlıyor musunuz? Evet, ateşler içinde yandığınız ve sizi ofise veya çocuğunuzu okula gidemeyecek kadar bitkin düşüren grip. O yıl domuz gribi virüsü büyük haber olmuştu. Çünkü, yepyeni bir virüstü ve her yıl ortaya çıkan mevsimsel gribin aksine, çoğu insanın buna karşı çok az veya hiç bağışıklığı olmamasıydı. Peki ya bu sene? Mevsimsel gribe benziyor mu? Ya, kuş gribi ve influenza B, C ve D? Ne farkları var?
Grip Suşları
Temelde bilmeniz gereken, dört ana tip influenza virüsü olduğudur: A, B, C ve D. Influenza A ve B virüsleri iyi tanıdığımız gruptur. Her yıl görülen mevsimsel salgınlara neden olan virüslerdir. Influenza C genellikle hafif bir solunum yolu hastalığına neden olur ve genellikle salgınlara neden olmaz. Son olarak, influenza D çoğunlukla sığırları ve diğer benzer hayvanları etkiler ve en azından şimdilik insanları enfekte ettiği bilinmemektedir.
Bilinmesi gereken ikinci şey ise bu virüslerin isimlerini nasıl aldıklarıdır. İnfluenza A virüslerinin hepsi, virüsün dış kabuğundaki (veya daha da süslü olsun isterseniz, "zarfındaki") iki proteine göre tanımlanır: hemaglutinin (H) ve nöraminidaz (N). Virüsün çoğalması veya yeniden üretilmesi için bu proteinlerin ikisinin de mevcut olması gerekir. Hemaglutinin, virüsün vücudunuzdaki hücrelere tutunmasına yardımcı olur ve nöraminidaz, virüsün çoğaldıktan sonra konak hücreden salınmasını sağlar ve bu da enfeksiyonun yayılmasına neden olur.
Peki ya sayılar? Bunlar, hemaglutinin ve nöraminidaz proteinlerinin alt türü veya ikincil türü tarafından belirlenir; şu anda 18 hemaglutinin alt türü (H1 ila H18) ve 11 nöraminidaz alt türü (N1 ila N11) bulunmaktadır. İnfluenza A tipleri H1N1, H3N2, H5N1 şeklinde isimlendirilir.
İnfluenza B virüsleri ise aynı alt tiplerle tanımlanmaz. Her virüsün ilk olarak bulunup tanımlandığı yerin adı ile adlandırlan alt grupları vardır; Yamagata ve Victoria. Bu konuya çok girmeyeceğim. Ancak grip aşısının her grip mevsiminde bu iki soydan da korunmaya yardımcı olduğunu bilmelisiniz.
İnfluenza A Belirtileri
İnfluenza A, her kış ‘’mevsimsel grip’’ salgınlarından sorumludur. Mevsimsel grip vakaları Eylül veya Ekim'de başlayıp Mart veya Nisan'a (ve hatta bazen Mayıs'a!) kadar devam eder. Bu grip türü en ciddi olanıdır ve öksürük, hapşırma, boğaz ağrısı, ateş, bitkinlik ve titreme ve vücut ağrıları gibi diğer türlerden daha şiddetli semptomlara sahiptir. Gribin bu türü insanlarda ve hayvanlarda bulunur. Örneğin ‘’Domuz gribi’’ bir influenza A virüsüdür, teknik olarak H1N1 olarak adlandırılır.
İnfluenza B Belirtileri
O sinir bozucu mevsimsel gribin bir diğer sorumlusu influenza B’dir, influenza A virüsüne çok benzer semptomlara sahiptir; öksürük, hapşırık, yorgunluk, ateş ve vücut ağrıları gibi. Ancak influenza A'dan farklı olarak, influenza B yalnızca insandan insana yayılır ve hayvanları enfekte edemez. Biraz daha az yaygın olsa da influenza B, influenza A kadar şiddetli ve bulaşıcı olabilir.
Tipik bir sezonda, genellikle bir suş (influenza A’nın herhangi bir tipi veya influenza B) baskındır. Ancak bu sene hem influenza A hem de domuz gribi ve influenza B aynı anda dolaşımda.
İnfluenza C Belirtileri
Influenza C, tüm suşların en hafifidir. Aslında, genellikle sadece hafif solunum semptomlarına neden olur. Influenza C hakkında çok daha az şey bilinmektedir çünkü çok daha nadirdir ve kolayca izole edilemez, bu yüzden derinlemesine incelenememektedir. Ayrıca, influenza C hızlı ve ani bir şekilde mutasyona uğrama z, bu nedenle insanlar için önemli bir endişe kaynağı değildir.
Kuş ve Domuz Gribi Belirtileri
Domuz gribine ismi, domuzlar arasında kolayca yayıldığı için verilmiştir (ve insanlar arasında nadiren yayılır). Domuz gribinin insanlardaki belirtileri mevsimsel gribe benzerdir, ancak kusma ve ishal gibi gastrointestinal sorunlar daha yaygındır.
Kuş gribi, genellikle insanları enfekte etmez. Ancak, hasta bir kuş, virüsü tükürük, mukus veya dışkı yoluyla yaydığında ve virüs bir kişinin gözlerine, burnuna veya ağzına girdiğinde, insanlara yayılabilir. Bu nedenle kuşlarla yakın çalışırken kendinizi korumak çok önemlidir; her zaman eldiven ve maske takılmalıdır. Kuş gribi ve domuz gribi semptomları mevsimsel gribe benzeyebileceğinden, bir tanıyı doğrulamak için laboratuvar testi gerekir.
Şu anda kuş gribi kişiden kişiye nadiren yayılıyor. Ancak tür mutasyona uğrarsa, kuş gribinin gelecekte daha büyük bir halk sağlığı sorunu haline gelmesi kesinlikle olasıdır. Bu yüzden sürekli olarak kuş ve insan enfeksiyonları izlenmektedir.
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu