Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), akciğerlerin hava yollarında veya diğer kısımlarında hava akışını kısıtlayan ve nefes almayı zorlaştıran hasardan kaynaklanan yaygın bir akciğer rahatsızlığıdır. Zararlı partiküllere, özellikle sigara dumanına maruz kalmanın neden olduğu uzun süreli iltihaplanmanın neden olduğu yapısal akciğer değişiklikleriyle ilişkilidir. Semptomlar arasında yorgunluk, hırıltı, nefes almada zorluk ve genellikle balgamla birlikte öksürük bulunur.
KOAH, dünya çapında dördüncü önde gelen ölüm nedenidir.
KOAH, genellikle risk faktörlerinin bir kombinasyonu sonucu zamanla kademeli olarak gelişir. Çocuklukta astım ve genç yaşta KOAH'a neden olabilen alfa-1 antitripsin eksikliği adı verilen nadir bir genetik durum da nedenler arasında yer alabilir.
Her ne kadar tedavi edilebilir bir hastalık olmasa da, sigara içmekten ve hava kirliliğine maruz kalmaktan kaçınılırsa ve enfeksiyonları önlemek için aşı yaptırılırsa semptomlar iyileşebilir. Ayrıca ilaçlar, oksijen ve pulmoner rehabilitasyonla da şikayetlerde azalma görülebilir.
Kişide tipik semptomlar varsa ve tanı, akciğerlerin nasıl çalıştığını ölçen spirometri adı verilen bir solunum testi ile doğrulanırsa KOAH'tan şüphelenilmelidir.
KOAH'ı teşhis etmek için şu testlerden faydalanılır
Solunum fonksiyon testleri. Akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığını görmek için spirometri ve diğer testler kullanabilir.
Nabız (pulse) oksimetre. Kanınızdaki oksijen seviyelerini ölçmek için parmağınıza iliştirilen bir cihazı kullanır.
Görüntüleme testleri. Göğüs röntgenleri veya BT taramaları KOAH'ın neden olduğu akciğer değişikliklerini arayabilir.
Arteriyel kan gazı testi. Oksijen ve karbondioksit seviyelerinizi kontrol eden bir kan testidir.
Alfa-1 antitripsin testi. Eksikliğiniz olup olmadığını görmek için AAT protein seviyelerinizi kontrol edilebilir.
KOAH için çeşitli tedaviler mevcuttur
Hava yollarındaki darlığı açan ve azaltan inhale ilaçlar ana tedavilerdir.
Bronkodilatör inhalerler KOAH tedavisindeki en önemli ilaçlardır. Hava yollarını gevşeterek açık kalmalarını sağlarlar.
Kısa etkili bronkodilatörler saniyeler içinde etki etmeye başlar ve 4-6 saat sürebilir. Bunlar genellikle alevlenmeler sırasında kullanılır.
Uzun etkili bronkodilatörlerin etki etmesi daha uzun sürer ancak etkisi daha uzundur. Bunlar günlük olarak alınır ve inhale steroidlerle birleştirilebilir.
Diğer tedaviler de kullanılabilir:
Steroid haplar ve antibiyotikler genellikle alevlenmeleri tedavi etmek için kullanılır.
Oksijen, uzun süredir KOAH'ı olan veya şiddetli KOAH'ı olan kişiler için kullanılır.
Pulmoner rehabilitasyon, nefes alıp vermenizi ve egzersiz yapma yeteneğinizi iyileştirmek için egzersizler öğretir. Ameliyat, şiddetli KOAH'lı bazı kişilerde semptomları iyileştirebilir.
Bazı inhalerler hava yollarını açar ve semptomları önlemek veya azaltmak ve akut alevlenmeler sırasında semptomları hafifletmek için düzenli olarak verilebilir. Bazen akciğerlerdeki iltihabı azaltmak için inhale kortikosteroidler bunlarla birlikte verilir.
KOAH alevlenmeleri genellikle solunum yolu enfeksiyonundan kaynaklanır ve ihtiyaç halinde inhale veya nebülize tedaviye ek olarak kişilere antibiyotik veya steroid tabletleri verilebilir.
Alevlenmelerin önüne geçmek için özellikle aşılama çok önemlidir. Özellikle her yıl yapılan grip aşısı ve sık bakteriyel enfeksiyon ajanı olan pnömokok enfeksiyonlarına karşı önlem olarak pnömokok aşısı hayati derecede önem arz eder.
KOAH önlenebilir mi?
KOAH'ı önlemenin en iyi yolu sigara içmekten ve pasif içicilikten, hava kirleticilerden ve akciğerlerinize zarar verebilecek diğer kirleticilere maruz kalmaktan kaçınmaktır.
KOAH'lı kişilerin solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanma olasılığı daha yüksektir ve bu da zatürreye yol açabilir veya semptomlarınızın ciddi şekilde kötüleşmesine neden olabilir.
Enfeksiyon riskinizi şu şekilde azaltabilirsiniz:
Grip, pnömokok zatürresi ve COVID-19 dahil olmak üzere önerilen tüm aşılarınızı yaptırın.
Ellerinizi sık sık yıkayın.
Sık temas edilen yüzeyleri dezenfekte edin.
Fiziksel olarak aktif kalın.
Gerekli hallerde kendinizi koruma adına, enfeksiyonlardan kaçınmak için maske takın.
Özellikle soğuk algınlığı ve grip mevsiminde ve viral enfeksiyon vakalarının yüksek olduğu zamanlarda kalabalık yerlerden kaçının.
KOAH'lı bir kişi iyileşebilir mi?
KOAH'ın akciğerlerinize verdiği hasar kalıcıdır ve iyileşmez. Ancak semptomlarınızı uzun süre yönetmenin ve hatta bazen iyileştirmenin yolları vardır. İlgili hekiminizin tavsiyelerini ve bir pulmoner rehabilitasyon programını takip etmek semptomlarınızı ve yaşam kalitenizi iyileştirmenize yardımcı olabilir.
Hastalık ile yaşarken özellikle hangi durumlarda hekime danışmalıyım?
Nefes darlığının kötüleşmesi. Eskiden olduğu kadar uzağa yürüyemediğinizi, geceleri daha fazla nefes alma zorluğu çektiğinizi veya solunum tedavilerinizi veya inhalerlerinizi normalden daha sık kullandığınızı fark edebilirsiniz.
Mukus (balgam) değişiklikleri. Bunlara renk değişiklikleri, kanlı mukus, kötü koku, normalden daha fazla mukus veya daha kalın mukus dahil olabilir.
Artan öksürük veya hırıltı.
Ayak bileklerinizde, ayaklarınızda veya bacaklarınızda yeni veya kötüleşen şişlik..
Açıklanamayan kilo kaybı veya alımı.
Sık sık sabah baş ağrısı veya baş dönmesi.
Bir günden uzun süren açıklanamayan, aşırı yorgunluk veya halsizlik.
Ateş veya titreme.
Enfeksiyonun diğer belirtileri. Bunlara boğaz ağrısı, alışılmadık sinüs drenajı, burun tıkanıklığı, baş ağrısı veya üst elmacık kemikleriniz boyunca hassasiyet dahil olabilir.
Dr. Tahir İsmailoğlu
Kaynaklar
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8709-chronic-obstructive-pulmonary-disease-copd
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary-disease-(copd)