Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC)’nin tahminlerine göre, dünya çapında 2023'te tahmini 10,3 milyon kızamık vakası oldu ve bu 2022'ye göre %20'lik bir artış anlamına geliyor. Kaygılandıran artışı Türkiye’de de görüyoruz, Sağlık bakanlığı verilerine göre 2021’de 51, 2022’de 125 olan vaka sayısı 2023’te 4 bin 959’a yükseldi. %2-15 oranında ölüme yol açan hastalıktan Türkiye’de hiç ölüm bildirilmedi. Laboratuvar olarak bu artışı bizimde hissettiğimizi ve uyarmak için daha önce sizinle endişelerimizi paylaştığımızı hatırlarsınız.
https://www.duzen.com.tr/tr/art/13828/kizamik-vakalari-artiyor
Kızamığın aşı politikası yerleşmemiş ülkelerden göçlere bağlı olduğu düşüncesi oldukça yaygındır. Gerçekten de göç için tercih edilen ülkemizde göçmen sayıları ile kızamık vaka artışı oranları paralellik göstermektedir.
Sağlık Bakanlığı Kızamık IgM pozitiflik oranları grafiği
Ancak sorunu sadece göç ve uluslararası dolaşımla açıklamak mümkün değildir. Vaka sayılarında artışının büyük ve daha önemli sebebi aşı reddi, tereddüdü veya aşıya ulaşımın azalması nedeni ile aşı yapılmayan çocukların giderek artmasıdır. Kızamık, iki doz kızamık aşısıyla önlenebilir; ancak 2023'te 22 milyondan fazla çocuk ilk doz kızamık aşısını olamadı. Dünya çapında, çocukların tahmini %83'ü geçen yıl ilk doz kızamık aşısını olurken, yalnızca %74'ü önerilen ikinci dozu olabildi.
Oysa dünyanın en bulaşıcı virüslerinden biri olan kızamık salgınını önlemek ve bu virüsten korunmak için her ülke ve toplumda iki doz kızamık aşısının popülasyonun %95 veya daha fazlasına uygulanması gerekir. Her yıl 1 milyardan fazla insanın hastalık salgınlarının görüldüğü ülkelere girip çıktığı küreselleşmiş bir dünyada yaşıyoruz. Eğer tüm topluluklarda rutin çocukluk çağı aşılaması (en az %95) sürdürülmezse, diğer ülkelerden ithal edilecek virüs büyük ve yıkıcı salgınlara neden olabilir. Kızamığın ortadan kaldırılmasına yönelik ilerlemeyi yeniden kazanmak için, ülkelerin 2 doz kızamık içeren aşıyla %95'in üzerinde aşılama oranına ulaşması ve bunu sürdürmesi zorunludur. Kızamık aşısı son 50 yılda diğer tüm aşılardan daha fazla hayat kurtardı. Daha fazla hayat kurtarmak ve bu ölümcül virüsün en savunmasızlara zarar vermesini engellemek için, nerede yaşarlarsa yaşasınlar, her insan için aşılamaya yatırım yapılmalıdır.
Aşılama kapsamındaki küresel boşluklar nedeniyle 2023'te 57 ülke büyük veya yıkıcı kızamık salgınları yaşadı, Amerika kıtası hariç tüm bölgeleri etkiledi ve bir önceki yıldaki 36 ülkeye göre yaklaşık %60'lık bir artış gözlendi. DSÖ’ye göre Afrika, Doğu Akdeniz, Avrupa, Güneydoğu Asya ve Batı Pasifik bölgeleri vakalarda önemli bir artış yaşadı. Tüm büyük veya yıkıcı salgınların neredeyse yarısı Afrika bölgesinde meydana geldi.
Yeni veriler, çoğunluğu 5 yaşından küçük çocuklardan oluşan tahmini 107.500 kişinin 2023'te kızamıktan öldüğünü gösteriyor. Önlenebilir bir hastalıktan çocukları kaybediyor olmak çok endişe verici. Ayrıca kızamık enfeksiyonunu hafif geçirilse bile çocuklar ömür boyu süren ciddi sağlık sorunları yaşayabilir; körlük, zatürre ve ensefalit (SSS enfeksiyonu) gibi hastalığın ciddi komplikasyonları açısından büyük risk altındadır.
Kızamık vakaları ve salgınlar artarken, Bağışıklama ile 2030'da dünya çapında virüsü ortadan kaldırma hedefi de tehdit altındadır. Dünya çapında, 82 ülke 2023'ün sonunda kızamık virüsünü ortadan kaldırmayı başarmış veya sürdürmüştür. Daha bu hafta, Brezilya'nın kızamığı ortadan kaldırdığı doğrulandı ve Afrika Bölgesi hariç, tüm DSÖ bölgelerinde en az 1 ülke hastalığı ortadan kaldırabildi.
Özellikle Afrika ve Doğu Akdeniz bölgelerinde ve kırılgan, çatışmadan etkilenen ve savunmasız ortamlarda, ülkelerin tüm çocukları iki doz kızamık aşısıyla tam olarak aşılanmasını sağlamak için acil ve hedefli çabalara ihtiyacı vardır.
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu